Sevgili Anneler Merhaba,

Bağışıklık temel olarak ikiye ayrılır; aktif bağışıklık ve pasif bağışıklık.

Aktif bağışıklık bazı enfeksiyonların geçirilmesi veya aşılama yolu ile olan bağışıklıktır. Pasif bağışıklık ise immunoglobulin veya antiserum verilmesi ile sağlanan bağışıklıktır. Doğuştan veya sonradan kazanılmış olabilir.

Biz aşılama üzerinde duracağız.

AŞI NEDİR?

Aşı, hastalıklara karşı bağışıklık sağlama amacı ile insan vücuduna verilen, zayıflatılmış hastalık virüsü, hastalık etkeninin parçaları veya salgıları ile oluşturulan çözeltidir.

ÇOCUĞUMA NEDEN AŞI YAPTIRMALIYIM?

Çocuklara aşı uygulaması üç amaçla yapılır.

1- Çocuğu ciddi yan etkileri ve ölüm riski olan hastalıklara karşı korumak ilk amaçtır.

2- Aşılama oranlarını yükselterek toplumda bulaşıcı hastalık salgınlarını önlemektir. Yaygın aşılama ile toplum düzeyinde bağışıklık sağlanmasıyla, toplumda %1 oranında bulunan aşı yapılmaması gereken çocukların korunmasını sağlar.

3- Ölümcül hastalıkların dünyadan tamamen arındırılmasıdır. Bu amaca çiçek hastalığı konusunda erişilmiştir. Kızamık ve çocuk felcinde(polio) de bu amaca çok yaklaşılmıştır.

AŞILAMA HANGİ DURUMLARDA YAPILMAZ?

v  Ağır hastalık tablosu

v  Aşıya karşı anaflaksi(çok ciddi bir alerjik reaksiyondur)

Canlı aşıların yapılmaması gereken durumlar ise:

v  Doğumsal ve sonradan kazanılmış immun yetmezlikler

v  Malign hastalığı olan ve kemoterapi alan hastalar

v  Steroid tedavisindeki hastalar

v  Radyoterapi alan hastalar

v  Cilt enfeksiyonları

v  Hamileler

v  Evde immun yetmezlikli bir hasta varsa çocuğa OPV yerine IPV(salk) yapılır.

Doğumsal ve sonradan kazanılmış immun yetmezlikte canlı olmayan aşılar kontrendike (yapılmaması gereken) değildir. Ancak immunitenin yeterli olmadığı zamanlarda aşı etkisiz olabilir, bu sebeple ertelenmesi düşünülebilir.

HANGİ AŞILAR NE ZAMAN YAPILMALIDIR?

Bunun için Sağlık Bakanlığının aşı takvimi bizim referans kaynağımızdır.

Sağlık Bakanlığı Aşı Takvimi – 2013

DaBT-İPA-Hib: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, Hemofilus influenza tip b Aşısı (Beşli Karma Aşı)
KPA: Konjuge Pnömokok Aşısı
KKK: Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşısı
DaBT-İPA: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio (Dörtlü Karma Aşı)
OPA: Oral Polio Aşısı
Td: Erişkin Tipi Difteri-Tetanoz Aşısı
R: Rapel (Pekiştirme)

Şimdi de aşılarımızın bazı özelliklerine ve yan etkilerine özet bir şekilde bakalım.

BCG (VEREM) AŞISI

Aşı, mikrobakteriel enfeksiyonu değil milier tüberküloz veya tüberküloz menenjit gibi ciddi enfeksiyon tablosunun gelişmesini azaltır.

BCG aşısının normal lokal reaksiyonu: aşılamadan en erken 2-6 hafta sonra aşı uygulanan yerde 10mm çapında kırmızı bir papül oluşur. Aşı ile edinilen bağışıklık da bu sürede gelişmeye başlar. Bunu izleyerek 2-3 hafta içinde apse ve ülser gelişebilir. Koltuk altında lenfadenopati de oluşabilir. Sevgili anneler bu, normal bir reaksiyondur ve aşı yerini açık bırakmak dışında bir önlem gerekmez. Bu durumda banyo yapılmasında bir sakınca yoktur. Aşı yarasının iyileşmesi 4-12 haftalık bir süre alır. Bu süreç sonunda aşı yerinde bir nedbe gelişir.

Nadir olarak aşıdan sonra baş dönmesi ve bulantı hissi görülebilir.

Aşının ciddi komplikasyonları nadirdir.

Yukarıda bahsettiğimiz canlı aşıların yapılmaması gereken durumlarda BCG aşısı yapılmaz.

POLİOMYELİT AŞISI(ÇOCUK FELCİ)

Canlı(OPA) ve inaktif(IPA) olmak üzere iki tip poliomyelit aşısı vardır.

OPV aşısı canlı aşının yapılmaması gereken durumlarda yapılmamalıdır. Yakın çevresinde immun yetmezliği olan birey bulunan çocuklarda da OPA uygulanmamalıdır, bunun yerine IPA yapılır.

DİFTERİ, BOĞMACA VE TETANOZ AŞILARI

Difteri ve tetanoz toksinleri ihtiva eder (toksoid aşı), boğmaca ise inaktive edilmiş bordatella pertussis süspansiyonudur (ölü aşı).

7 yaşından büyüklerde bu karma aşıdan boğmaca çıkarılır ve erişkin tipte difteri aşısı içeren Td yapılır ve her 10 yılda bir tekrarlanır.

Tedavi edilen difteri ve tetanoz enfeksiyonları bağışıklık bırakmayacağından bu hastalığı geçiren kişiler tekrar immunize edilmelidir.

DaBT aşısından sonra eritem(kızarıklık), endürasyon(deride sertlik) ve enjeksiyon yerinde ağrı gibi önemsiz lokal reaksiyonlar sıktır.

Aşıdan sonra ilk 7 gün içinde ortaya çıkan ve hiçbir nedene bağlanamayan ensefalopati ve aşı sonrası ortaya çıkan anafilaksi aşı için kontrendikasyon oluşturan durumdur.

GEBELİKTE TETANOZ AŞISI

Anne adaylarımız için de tetanoz profilaksisi hakkında bilgi vermek istiyorum.. Gebelikte doğumdan önce iki doz (ilki 24-28. haftalarda) tetanoz toksoidinin yapılması neonatal tetanoz riskini minimale indirir. İkinci doz doğumdan en az 2 hafta önce yapılmalıdır. Son 10 yıl içinde aşı yapılmışsa tek doz yeterlidir.

HEPATİT B AŞISI

Hepatit B Virusu enfeksiyonundan korunmanın en etkili yolu aşılamadır. Aşı kas içi uygulanır ve 3 doz yapılır. İlk doz ile ikinci doz arasında en az 1 ay, ikinci doz ile üçüncü doz arasında en az 4 ay süre geçmesi gerekmektedir. Üç doz aşıdan sonra %90-95 oranında bağışıklık geliştiği bildirilmektedir. Bağışıklık yaşam boyu devam eder.

Aşıdan sonra aşı yapılan yerde ağrı ve sistemik yüksek ateş en sık belirtilen yan etkilerdir.

İlk aşıdan sonra anafilaksi gelişen çocuklara aşılama kesilir.

Doğum ağırlığı 2000 gramdan düşük olan prematüre bebeklerin aşıları geciktirilir, aşı uygulaması vücut ağırlığı 2000g olunca yapılır.

Gebe ve emziren annelerimiz Hep-B aşısı yaptırabilir.

HEPATİT A AŞISI

İnaktif bir aşıdır ve 6 ay ara 2 doz olarak kas içi uygulanır.

Aşı yapılan bölgede ağrı ve hassasiyet görülebilir. Halsizlik, ateş, ishal, kusma gibi reaksiyonlara aşılananların %5inde rastlanmaktadır.

Aşıdan sonra anafilaksi gelişen çocuklara aşılama yapılmaz.

Gebeler de yaptırabilir.

KIZAMIK-KIZAMIKÇIK-KABAKULAK AŞISI

Kızamık, aşı ile önlenebilir hastalıklara bağlı ölümler içinde ilk sırayı alır. Kızamıkçık kızamığa göre daha az bulaşıcı ve daha hafif klinik tablo ile karşımıza çıkar. Kızamıkçık aşısının amacı bu enfeksiyondan korunmak değil, konjenital kızamıkçık sendromunun önlenmesidir. Kabakulak virusu viral menenjitin en sık etkenlerinden biridir. Ayrıca orşit,  pankreatit gibi komplikasyonları nedeniyle aşı uygulanmaktadır.

KONJENİTAL RUBELLA (Doğumsal Kızamıkçık) SENDROMU NEDİR?

Bahsetmiş olduğumuz konjenital(doğumsal) rubella(kızamıkçık) sendromu nedir?

Kızamıkçık hastalığı gebelik döneminde geçirildiği zaman bu sendroma yol açar. Bebekte  katarakt, doğumsal kalp hastalıkları, işitme kaybı, mikrosefali gibi fiziksel bulgular ile mental ve psikomotor gerilik ve trombositopeni, kanama, purpurik deri lezyonları, hepatosplenomegali, pnömoni ve miyokardit gibi bulgular bu sendromda görülebilir.

KKK aşısı canlı bir aşıdır. İlk dozu 12-15 aylıkken, ikinci dozu ise ülkemizde ilköğretim 1. sınıfta uygulanır.

KKK aşısı doğurganlık yaşındaki kadınlara hamilelikten en az 1 ay önce yapılmalıdır.

Bu aşı canlı aşıların yapılmaması gereken durumlarda yapılmamalıdır. Ayrıca yumurta ve Neomisine karşı anafilaksi geliştirme öyküsü bulunanlarda dikkatli olunmalı, anafilaksiye karşı gerekli tedbirler alınarak aşı yapılmalıdır.

KONJUGE PNÖMOKOK AŞISI

Pnömokok aşısı 2008 yılından itibaren Sağlık Bakanlığınca rutin aşı programına dahil edilmiştir. 2,4,6. aylarda ve 12. ayda rapel olacak şekilde uygulanmaktadır.

İki yaşından büyüklerde aşağıdaki durumların varlığında aşı önerilmektedir:

v  Orak hücre anemisi

v  Fonksiyonel yada anatomik aspleni(dalak yokluğu)

v  Nefrotik sendrom

v  Kronik böbrek yetmezliği

v  Bağışıklığın baskılandığı durumlar

v  HIV enfeksiyonu

v  Kronik kardiovasküler hastalık

v  Kistik fibroz gibi kronik akciğer hastalığı

v  Diabetes mellitus

v  Kronik karaciğer hastalığı

Nadiren anafilaksiye neden olur.

HEMOFİLUS İNFLUENZA AŞISI

Aşılama yapılmayan ülkelerde bakteriyel menenjitin en sık nedenlerinden birisidir.

İlk enjeksiyondan sonra tüm uyluğu içeren kızarıklık, şişme ve anafilaksi gelişirse aşı yapılmaz.

SUÇİÇEĞİ AŞISI

Bu aşı canlı bir aşıdır. 12 yaşından küçüklerde bir doz, 12 yaşından büyüklerde 4-8 hafta ara ile 2 doz uygulanır.

Aşılama sonrası 6 hafta salisilat kullanılmaması(ör. Aspirin) önerilmektedir.

Doğurganlık çağındaki kadınlar aşılandıktan sonra en az 1 ay gebelik düşünmemelidir. Bağışıklığı olmayan ve emziren kadınlar aşılanabilirler.

Canlı aşıların yapılmaması gereken durumlarda yapılmamalıdır.

Sağlık Bakanlığının aşılama programında olan bu aşılar aile sağlığı merkezlerinde ÜCRETSİZ olarak yapılmaktadır.

Sevgili annelerimize, anne adaylarımıza, doktoranne.com takipçilerine ve minik yavrularımıza sağlıklı günler diliyorum.

Dr. F. Şule DURSUN